Şanlıurfa Rızvaniye Camii

Rızvaniye Camii, Şanlıurfa'nın en önemli ziyaret yerlerinden olan Halil-ür Rahman Gölü'nün diğer bilinen bir isimle Balıklıgöl çevresindeki medrese odaları ve göl kıyısındaki kemerleriyle çok zarif bir görünümle göl kenarında bir kuğu gibi gözleri kamaştırmaktadır.

İnşa kitabesine göre Osmanlı Devleti döneminde Rakka Valisi Rızvan Ahmet Paşa tarafından 1736 yılında yaptırıldığı söyleniyor.

Osmanlıca telaffuz farkından dolayı birçok kaynakta “Rıdvaniye Medresesi” olarak geçmektedir. 

U şeklindeki medresesi ve medrese odaları önündeki revaklarla ilgi çekici bir görünüme sahiptir

Caminin doğusunda tek şerefeli bir minare yer alır. Caminin minaresi, sekizgen gövdelidir.
Harim giriş kapısı iki renkli malzeme kullanılarak yapılmıştır. Böylece kapıya ayrı bir güzellik kazandırılmıştır. Harim kısmı (ana ibadet mekânı) her yönden açılan pencereleri ile oldukça aydınlıktır. Süsleme olarak yapının en ilginç kısmı şüphesiz giriş kapısının Osmanlı kündekari tekniğinin en güzel örneklerinden birine sahip olmasıdır.

Ahşap kapı, çivi kullanılmadan geçme ve kakma tekniğiyle yapılmıştır. Kapı üzerinde zengin bitkisel ve geometrik desenler bulunmaktadır. Rızvaniye giriş kapısının Urfa’da bir eşi daha yoktur. 

Rızvaniye Camii avlusunu çevreleyen önleri revaklı odalardan meydana gelen Rızvaniye Medresesi’nde toplam 34 adet beşik tonozlu oda, bir adet kubbeli dershane mescit, bir eyvan, bir mutfak ve tuvaletler bulunmaktadır. Avlunun kuzey kenarı ortasındaki kubbeli dershane (mescit) hariç tüm odalar ocak nişlidir. 

Medresenin mutfağı avlunun kuzeybatı köşesindeki odadır. Avlunun Cami ile dershane mescit arasındaki kısmında yer alan taş seki, “yazlık namazgâh” olarak yapılmış olup sekinin güneyine bitişik kare bir havuz bulunmaktadır. Avlulun diğer kısmı ise bahçe olarak tanzim edilmiştir.

Medrese odaların bir bölümü, 2017 yılı Temmuz ayında el sanatlarının canlandırılması ve yaşatılması amacıyla “Balıklıgöl-Rızvaniye El Sanatları Külliyesi” olarak el sanatları ustalarına tahsis edildi.

Bizans dönemine ait St Thomas Kilisesinin yerine nşa edildiği iddia edilen Ruzavniye Camininnin giriş kapısıüzerindeki 15 ayarı çerçeve içerisinde 30 saturlık celli Ta'lik kitabede

Barekallahu Rabbi camii edende bina

Olsa paeynde seza nefine çarh-ı mina

Resi ruğası pesendide ruhi cemşid

İlmü rifati eflake hacalet ferma

Hüdnünün ayinesi havzı Halil ür Rahman

Misli hariçte görülmezliğe guya ima

İttisalinde bu nev medrese-1 zi şerefi

Eylemiş saik-i tevfik hem ağuş-ı rıza

Nam-ı  nesebine hoş  müebbed necatına  

Andelibân-ı  nevasazi-i nühul ülema  

Sadr-i ikbalde bani-i ser efrazım  Hak  

Eylemiş  ‘ilm u kemalât ile fahrü'l-vüzerâ  

Zatı  bir nüsha-i nâyâb künuz-i hikmet  

Nutk-i canbahş-i yenâbi‘ fünun-i  şettâ  

Hüsn-i tedbirine dilbestedir akl-ı  fa‘al  

Çarh-i temkin u vakaretden eder istihya  

Muntazam  ra'yi zerrinle cihan re’fet

Habbeza nümuzec ihyasıdır iklim-i 

Ruha  Bu iki nev eserden eyleye Allah mebrur  

Haşre dek aldıra  şahinşeh-i devrana dua  

Mebhas-ı  ‘ilm-i  şeri‘at ola hem  medresesi  

Hem ola cami‘i pâkinde ibadete salâ  

Sahibü'l-hayrini hatalardan edüb hem mahfuz  

Saklıya necl-i necibinde hatırdan bilâ  

Bu iki müessesenin vaz'ı  esas-i yekser  

Oldu bir sal-ı  şerefbahşde çünkim  ihyâ  

Tab'ı  u saf huş  ayende edâ tarihini  

Asla tahsis ile bu ta‘miyeyi gördü reva  

Ruh-i Nabi demiş  olsun bu makama  tarih  

Cami'i  pâk-i felek menzilet Ahmed Paşa  

Sene: 1149 - miladi 1736

Bazı kaynaklara göre bu manzumeyi Urfa'lı şair Nabi'nin yazdığı söylense de1712 yılında vefat eden nabi'nin bu manzume ilgi olmadığı kitabe tarihinden bebli olduğu belirtiliyor. 

Kitabenin bugünkü Türkçe karşılığı olarak

"Allah bu camii yapana mübarek kılsın. Çünkü bu cami, mavi gök kubbeye destek olsa yeridir. Cemşid'in ruhu bile onun güzelliğinin resmini beğenmiştir. Onun yüksek ilmi, felekleri utandırır.  Güzelliğinin aynası  Halilürrahman gölüdür. Onun gibisi hiçbir yerde bulunmaz. Hemen bitişiğinde bu yeni  şerefli medrese de ona uygun olarak Allah rızasını  kucaklamıştır. Benzerlerine göre hoş  bir müessese olan bu medresenin bülbül gibi okuyan ve arı  gibi çalışan  alimleri vardır. Allah, Ahmet Paşa'yı  saadet devrinde benzerlerinden üstün kılarak, ilim  ve kâmillik vermiş  ve onu vezirlerin övündüğü kimse yapmıştır. Onun zatı hikmet hazinesinin  bulunmaz bir nüshasıdır. Onun nutku insana can bahşeden kaynak ve hüznü de kıştır. Düşünebilen akıl, onun tedbirinin güzelliğine gönül vermiştir. Felek, onun vakar ve ağırbaşlılığından utanır. Devamlı  altın gibi görünüşüyle cihana acır. Urfa'nın iklimi  hayatın ne güzel  bir  örneğidir. Bu  iki yeni eserini Allah kabul ve hayırlı  etsin. Kıyamete kadar dünyanın padişahına dua aldırsın. Medresesi  şeriat ilminin öğrenildiği yer olsun, cami'inde de devamlı  ibadet yapılsın. Allah, bu hayratın sahibini hatalardan korusun ve temiz soyunu da belalardan korusun. Bu iki müessesenin temeli,  şerefli bir senede birlikte atıldı. Tarihini eda etmekte tab'ı  ve safı  hoş  gelmiş  ve aslına çevirmek suretiyle bu ta'miyeyi uygun görmüştür. Ki, (Nâ-Bî)'nin ruhu bu makama tarih olsun. Bu pâk, temiz cami'i Ahmed Paşa yaptırmıştır." (Kaynak : Şanlıurfa ve  İlçelerinde  Kitabeler * Mahmut Karakaş ) 

****

Yazarın not : 2019 yılında restore ediliyor diye gezme imkanı bulmadığımız caminin- 2021 yıllarında yapmış olduğum gezide kısa zamanlı çekimlerde sonradan fark ettiğimi bazı manzaralar restorasyonun pek işe yaramadığı, hatta bazı kişi/kişilerce caminin mihrabına elle yazılar yazılacak kadar dikkatlik eserleri görülmektedir.

İşte o görüntülerden bazıları 

Derleme @Erol Kara / Dinierk

--------------------------

#rızvaniyecamii #rızvaniyecami #şanlıurfa #rızvaniye #urfa, #balıklıgöl #halilürrahmancamii