Sübhaneke Duasında Celle Senauk Sorunu

Sübhaneke duası her namazda okunan bir dua olduğundan öğrenilmesi gereken dualar arasında yer almaktadır.

Sübhaneke Duası Türkçe Okunuşu

Sübhânekellâhümme ve bi hamdik, ve tebârekesmük, ve teâlâ ceddük (ve celle senâük) ve lâ ilâhe ğayrük.

Sübhaneke Duası Anlamı (Diyanet Meali)

Allah'ım! Sen eksik sıfatlardan pak ve uzaksın. Seni daima böyle tenzih eder ve överim. Senin adın mübarektir. (Varlığın her şeyden üstündür)Senden başka ilah yoktur.

Namazlarda Sübhâneke okurken “ve celle senâüke” kısmı niçin okunmaz?
Namazın başında okunan “Sübhâneke” zikri ile ilgili mütevatir veya meşhur hadislerde “ve celle senâüke” ifadesi yer almamaktadır (Ebû Dâvûd, Salât, 122 [775-776]; Tirmizî, Salât, 65 [242-243]). Bundan dolayı namaz kılan kişi cenaze namazı dışındaki namazlarda bu ifadeyi okumaz (Merğinânî, el-Hidâye, 1/49).
Cenaze namazı ise ölüye dua olduğu için başka duaların da yapılması mümkün olduğu gibi “Sübhâneke” zikrine “Allah’ım, senin şanın yücedir” anlamındaki “ve celle senâuke” ifadesi de eklenebilir (Tahtâvî, Hâşiye, 584; Mehmet Zihnî, Nîmet-i İslâm, 427). Zira namaz dışında yapılan bazı zikir ve dualarla ilgili rivâyetlerde bu ifade yer almaktadır. (Kaynak)

**********

Rivayetlerde bildirildiğine göre Resûl-i Ekrem (s.a.s.), farz veya nafile namazlara başlarken Fâtiha Sûresi’ni okumadan önce iftitâh duaları olarak bilinen Sübhâneke, Veccehtü ve Allâhümme Bâid gibi bazı dualar okumuştur.
Sübhâneke duası mezhepler arasında ihtilafa sebep olmuştur. Sübhâneke Duası Hanefî ve Hanbelî'de sünnet olarak görülmüş ve iftitah tekbirinden sonra okunmaktadır. Şafii Mezhebi tekbirden sonra Veccehtü duasını okurken Malikiler ise hiçbir dua okumadan namaza doğrudan Fâtiha Sûresi ile başlamak gerektiğini ve bu duaları okumanın mekruh olduğunu savunmuşlardır.
Hanefî İmamları bu hadisi Hz. Ömer’e izafe ederek nakletmişlerdir. Kütüb-i Sitte’de ise durum neredeyse tersine dönmüştür. Buhari bu hadise eserinde yer vermezken Müslim onu Hz. Ömer’e isnat ederek tahrîc etmiştir. Sünen-i Erbaa’ sahipleri ise onu merfû olarak nakletmişlerdir. (Kaynak)

**********

Subhaneke duasında geçen "vecelle senaük" ifadesi, neden namazda okunmuyor da cenaze namazında okunuyor?
“Sübhaneke..” ile başlayan duada “Ve celle senâüke” kısmı da bazı rivayetlerde geçer. (bk. Firdevs, -Şamile- 1/214-215, H. No: 819)
Ancak bu rivayet hadis ilmindeki meşhur hadis derecesine çıkacak kadar kuvvetli değildir.
Hanefi mezhebine göre, Hz. Peygamber (asm)'den menkul olan rivayetlerin namazda okunabilmesi için, onun hadis kriterlerine göre en azından "meşhur hadis" olması gereklidir. "Meşhur hadis" ölçüsünden daha aşağı seviyedeki rivayetler "beşer sözü olabilir, namazı ifsad eder" düşüncesiyle kabul edilmemiştir.
İşte "sübhaneke duası" içindeki "ve celle senaüke" kaydının farz namazlarda okunmamasının sebebi, bu düşünce ve bu anlayıştır. (Kaynak)

**********

"Sübhâneke" duası öğretilirken "ve celle senâüke" kısmının sadece cenaze namazında okunacağı belirtilmekte ve cenaze namazı kılınmadan önce bu namazın kılınışı anlatılırken, "ilk tekbirin ardından Sübhâneke duâsının 've celle senâüke' ile birlikte okunacağı" söylenmektedir. Hâlbuki 've celle senâüke' cümlesi, hadis ve fıkıh ilimleri açısından muteber sayılmayan bir yolla nakledilmiştir. İlk dönem âlimlerinin bazısı bütün namazlarda okuyan kişinin nehyedilmeyeceğini, okumayana ise okumasının emredilmeyeceğini söylemiştir.
Kimi âlim ise, sadece nafilelerde okunabileceğini, bazısı bütün namazlarda terkinin evlâ olduğunu, kimisi ise okunmasının mekruh olduğunu söylemiştir. Ancak İbrahim Halebî, sadece cenaze namazında okunacağını söyledikten sonra meseleye farklı bir boyut eklenmiş, rivayet yönlü değerlendirmeler adeta gölgede kalmıştır (Kaynak)

**********

Sonuç;
Hem temel hadis kaynaklarında ve hem de fıkıh literatüründe ne Resûl-i Ekrem’e (s.a.v.) ve ne de sahâbeden birine bilinen bir isnadla ulaşmayan bu ifadenin cenâze namazında da söylenmemesi daha isabetlidir. Cenâze namazı Allah’a hamd ve senâ, Resûlüllah’a (s.a.v.) salavât ve cenâze ile birlikte bütün mü’minlere duadan ibaret olduğundan, Sübhâneke’nin ‘ve celle senâüke’ ile birlikte okunmasının zorunluluk derecesinde gerekli görülmesi uygun değildir. Bu düşüncenin daha ziyade ilmihallerden veya ilmihallere dayanan diğer dinî kitaplar ve yaygın din eğitiminden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Cenâze namazında hamd-ü senâ, salavât ve dua farklı ifadelerle yerine getirilebilir. 
Geniş dinî bilgiye sahip olmayanlara bu ifadenin öğretilmesi de kanaatimizce gereksizdir.‘Ve celle senâüke’ ile ilgili durum, İslâm’ın ilk dönemine ait bazı hususların sonraki asırlara teâmül olarak nakledildiği halde rivâyet olarak nakledilmediğini de göstermektedir. Herhangi bir isnadlı rivayete dayanmayan benzer uygulamalar ise başlı başına bir araştırma konusudur. (Kaynak)

Derleme @dinierk