Diyanet, Eş Durumu Tayinlerinde Anayasayı Yok Sayıyor

Geçtiğimiz günlerde sayfalarımızda yayınlanan "KDK, Diyaneti Uyardı. Sözleşmeli İmam Eş Durumundan Atanmalı..." başlıklı haberimizden sonra soru yönelten mağdurların en büyük şikayeti Diyanet İşleri Başkanlığı'nda çalışanların ve eş durumundan mağdur olanların, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı çalışanlarının kazanmış oldukları hakların kendilerine tanınmaması.
Anayasa'nın eşitlik ilkesine (Madde 10) aykırı bu durumu dile getiren okurlarımızın sorduğu soruların başında eş durumu atanma ve yer değiştirme konusu gelmektedir.
Sorulan sorular üzerinden konuya gidildiğinde sözleşmeli ve kadrolu memurlar arasında kurumlar arasında "hak ihlali" yapıldığını görmekteyiz.
Eş Durumu nedeniyle tayinin Ailenin korunması hakkı, Anayasamızın 41. maddesinde “Aile, Türk toplumunun temelidir. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.” şeklinde düzenlenerek koruma altına alınmış ve devlet aileyi koruma yükümlülüğünü yüklenmiştir.
Anayasamızla koruma altına alınacak kadar önem atfedilen bu düzenlemenin amacı, aileyi parçalanmaktan kurtararak, bireylerini bir arada tutmak ve ailenin huzur ve mutluluğunun devamını sağlamaktır. Bu düzenlemeyle, kamu görevlilerinin ailevi kaygılardan uzak bir biçimde kamu hizmetlerini verimli, etkin ve sağlıklı bir biçimde yürütmeleri için gerekli ortamın sağlanması da hedeflenmektedir.
Bu sebeple Diyanet İşleri Başkanlığı'nın tarafından 633 Sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 10/A maddesinde yer alan "Sözleşmeli personel olarak atananlar üç yıl süreyle başka bir yere atanamaz. Aile birliği mazeretine bağlı yer değiştirmelerde bu madde uyarınca istihdam edilen sözleşmeli personelin eşi bu personele tabidir. Sözleşme gereği üç yıllık çalışma süresini tamamlayanlar talepleri halinde bulundukları yerde pozisyonlarıyla aynı unvanlı memur kadrolarına atanır." maddesine sığınarak verdiği eş nedeniyle tayin talebinin reddi kararları çoğu zaman anayasaya aykırı olmakta ve red alan çalışanlar şartları var ise mahkeme kararıyla bu durumu iptal edilebilmektedir. Ancak, İdare mahkemelerindeki dava sayısının çokluğu nedeniyle kısa sürede sonuca ulaşamayan mağdurlar bu süreç içerisinde sıkıntılı yaşamlarını, parçalanmış aile sendromunu yaşayabilmektedir.
Gerek Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere yapılır” hükmü uyarınca eşlerden biri farklı şehre atandığında; diğer eşin, eş durumu nedeniyle tayinini talep etmesi mümkündür. 657 Sayılı kanuna uygun çalışan eşler için geçerli olan bu durum aynı zamanda 6.6.1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların ‘Kurum içi yer değişikliği’ başlıklı Ek 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında; "Sözleşmeli personelin kurum içi yer değişikliği ise aşağıdaki hallerde Kurumca gerçekleştirilebilir. denilerek işaret ettiği b) Personelin eş durumuna bağlı kurum içi yer değişikliği talebi; vizeli olduğu birimde fiilen en az bir yıl çalışmış olması, geçiş yapacağı hizmet biriminde aynı unvan ve niteliği haiz boş pozisyon bulunması ve kamu personeli olan eşin, kurum içi görev yeri değişikliği mümkün olmayan veya mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması kaydıyla yerine getirilebilir", maddesiyle de mümkün olabilmektedir.
Dolayısıyla bilhassa eşi çakılı kadro olarak belirlenen kişilerin, güvenlik nedeniyle hayatı risk haline gelebilen çalışanın ve hastalık nedeniyle mağdur olacak olan sözleşmeli/kadrolu memurun atanma talebinin reddi hem Anayasa'ya hem de kanunlara aykırıdır.
Özetle, şartları taşıyan çalışanın eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilmesi yasal bir gerekliliktir.
Dahası, konuya ilişkin yerleşik Danıştay kararlarında, ailenin bir arada bulunmasının Anayasal bir hak olduğu ve devletin bu hakkı koruması gerektiği konusuna son derece önem atfedilmektedir. Bu sebeple bahse konu Danıştay kararlarında defaatle, şartlar bulunmadığında dahi eş durumu tayin talebinin kabul edilebileceğine hükmedilmektedir.
Yukarıda dile getirdiğimiz bu ilkede yerleşik üç kurumda geçerli olan şartın Diyanet İşleri Başkanlığı'nda işler hale getirilmemesi kanuna karşı gelmek, keyfi uygulama ya da hukuksuzluk olarak öngörülebilir.
Mahkeme Yolu 

Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddi ve İptal Davası
Şartları oluşan ve yasal mevzuata uygun olarak yapılan eş durumu nedeniyle tayin talebinin ilgili kurumlarca reddedilmesi halinde bu ret kararının iptali talebiyle dava açılması mümkündür. Zira, tayin talebinin reddi yönündeki kararı, niteliği itibariyle bir idari işlemdir. Bu sebeple idareye karşı “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” açılabilir. Bu idari işlemde idarenin takdir yetkisi varsa da bu yetki sınırsız değildir. İdare takdir yetkisini kullanırken Anayasanın aile bütünlüğün korunmasına ilişkin emredici hükmünü nazara alarak takdir yetkisini hukuka ve kamu yararına uygun kullanmak zorundadır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptal Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Şartları taşıdığı halde eş durumu nedeniyle tayin talebi ilgili kurumlarca reddedilen memurun, kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde dava açması gerekir.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptal Davasında Zamanaşımı
İdari işlem niteliğindeki eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddi kararına karşı, kararın yazılı olarak tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde iptal davası açılması mümkündür.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddine Karşı İtiraz Edilebilir mi?
Eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddi, bir idari işlemdir. Dolayısıyla idari işlemlerde gidilebilecek alternatif yol olan itiraz prosedürünün işbu idari işlemde de işletilmesi mümkün olabilecektir. Bu kapsamda eş durumu nedeniyle tayin talebini reddeden idareye, red talebinin ilgilisine tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde verilecek bir dilekçe ile itiraz etmek mümkün olabilecektir.
İtiraz Prosedürünün İşletilmesi Zorunlu mudur?
Eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddi idari işlemine karşı itiraz prosedürünün işletilmesi zorunlu değildir. Kişi dilerse idareye itiraz etmeksizin doğrudan kararın tebliğinden 60 gün içerisinde İptal Davası açabilecektir. Ancak ilgili kişinin öncelikle itiraz etmesi halinde 60 günlük zamanaşımı süresi duracak ve idare tarafından itiraza cevap verilene veya her halükarda 30 gün sonunda dava açma zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlayacaktır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptali Davasında Yürütmenin Durdurulması Nedir?
Eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddinin İptali davasında, dava sonuçlanıncaya dek Yürütmenin Durdurulması kararının alınabilmesi mümkündür. İdare Mahkemesi tarafından söz konusu idari işlem hakkında yürütmenin durdurulması kararı verilebilmesi için iki şartın bir arada bulunması gerekmektedir. Bunlar; söz konusu idari işlemde açık hukuka aykırılık olması ve idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç ve imkansız zararların doğacak olmasıdır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptali Davasında Kanun Yolları Nelerdir?
İdare Mahkemesinde açılmış olunan eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddinin iptali davasının aleyhe sonuçlanması halinde, ilgili kararın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde Bölge İdare Mahkemesi’nde istinaf edilebilir. Bölge İdare Mahkemesi ilamının da yine tebliğden itibaren 30 gün içerisinde Danıştay’da temyiz edilmesi mümkündür.

Derleme @Dinierk