Hacamat Yapan Ücret İsterse Caiz midir?

Hacamat durgun ve kirli kanı, ağır metalleri vücuttan atmaktır. Hacamat top ve çan gibi çeşitli şekil ve ebatlardaki kupalar ile uygulanan tamamlayıcı ve geleneksel bir tedavi yöntemidir. Bu nedenle hacamata tıp dilinde “kupa terapisi” de diyen bulunmaktadır. Hacamat yaptırmaya ihticam; bunu meslek haline getiren kişiye de haccam denir

Pekala, hacamat yapan kişinin aldığı ücretin İslam Dininde durumu nedir ? Hacamat yapan kişi, bu işten para kazanırsa, ücret isterse helal midir, haram mıdır. Dinierk olarak bu soruların cevabını aradık.

Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla,
Alimler, hacamat yaptıran kişinin kazancının haram mı, helal mi, mekruh mu olduğu konusunda ihtilaf etmişlerdir. İhtilafın sebebi, bu konuda rivayet edilen hadisleri anlamada ihtilaf etmeleridir. 
Hacamat, Peygamber Efendimiz (s.a.v.) tarafından uygulandığı için, makbul ve hatta tavsiye edilen bir tedavi şeklidir. Hacamat karşılığında ücret almak ise, âlimlerin çoğunluğuna ve genel kanaate göre mekruhtur. Hacamat yapan kişi ücret almasa kendisi için çok sevabı olsa da istemesi haram, kendisine verileni alması helal, kazanç sağlamak amacıyla bu işi yapması, işyeri açması mekruhtur.

Şüphesiz doğruyu ve en iyisini Allah c.c bilir. Yapılan araştırmamızda elde ettiğimiz bilgiler ise şöyle ;

*********

Hz. Peygamber (asm)'in, kendisine hacamat uygulayan ve aynı zamanda bir köle olan Ebû Taybe'ye bir ödemede bulunduğu bilinmektedir.(Buhârî, Tıb, 13) Enes b. Mâlik, hacamat ücretinin helâl olup olmadığına dair bir soruya bu olayı naklederek cevap vermiştir.(Müslim, Müsâkat, 62) Onun rivayetinde yapılan ödemenin ücret olup olmadığı açıkça belirtilmezken, İbn Abbas bu olayda Resûl-i Ekrem (asm)'in ücret ödediğini kaydederek, "Eğer haram olsaydı Peygamber vermezdi" der.(Buhârî, İcâre, 18; Müslim, Müsâkat, 66)

Öte yandan Resûl-i Ekrem (asm)'in kan bedelini yasakladığı (Buhârî, Büyu, 25, 113) ve hacamatçının kazancının pis olduğunu söylediği (Ebû Dâvûd, Büyu 1, 38; Tirmizî, Büyu, 46) rivayet edilmektedir. 

Bazı âlimler Hz. Peygamber (asm)'in ücret alınmasını yasaklamasını, hacamatın daha ziyade köleler tarafından icra edilen ve sosyal statü açısından düşük sayılan bir meslek oluşuna bağlayarak, hür kişilerin hacamattan ücret almasının caiz olmadığını söylerken; bazıları da yasağın sebebini, hacamatın Müslümanlar arasında ücretsiz yapılması gereken bir hizmet ve görev oluşuna bağlar.

Bu, İmam Ahmed’in meşhur görüşüdür. Ancak kendisinden rivayet edilen bir rivayette –ki bu aynı zamanda hadis âlimlerinden fakihlerin de görüşüdür– hacamat hür kimseye haramdır, köleye haram değildir ve bu ve benzeri hadislere dayanırlar.

Hadisteki yasak onun haram olduğunu değil tenzîhen mekruh olduğunu göstermektedir.

Hacamat yapmak, çok dikkat edilmesi gereken ve steril edilmiş malzemeler ile yapılması gereken riskli bir işlemdir. Bu malzemeler için elbette bir masraf gerekeceğinden ve hacamat yapacak olanın bu işe bir zaman harcayacağı da göz önünde bulundurulduğunda beli bir ücret talep etmesini bu yönüyle caiz ve helal görenler vardır. 

Ancak, haccamım bu bedeli istemesi değil, hacamat yaptıran kişinin bahşiş, kullanılan malzemenin bedeli niyetiyle vermesi öngörülmektedir. Kesin olan şu ki, haccamın baştan bu ücreti istemesi, ben şu kadara yaparım demesi, fiyat belirlemesi haram derecesinde mekruhtur. Bunun için mevcut hadisi şerifler şöyledir;

• Hz. Rafi' İbnu Hadic (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Köpek satışından elde edilen kazanç temiz değildir, fahişenin ücreti temiz değildir, hacamatçının geliri de temiz değildir." (Sahih Müslim 1568)
•  İbn Muhayyisa el-Ensari, babasından rivayet ettiğine göre, hacamat ücreti almak için Resûlullah'tan (s.a.v.) izin istemiş, ancak Resûlullah (s.a.v.) bunu reddetmiş ve Resûlullah (s.a.v.): "Su taşıyan devenizi ve kölenizi besleyin." buyuruncaya kadar izin istemeye ve istemeye devam etmiştir. (Sünen-i Tirmizî 1277, Müsned-i Ahmed 5/435, Ebû Dâvud 3/266 ve diğerleri)

Bir çok kaynakta  bunun haram olmadığını belirtenlerin dayanağı olan hadisler şöyle;

•  Hz. Abdullah İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) şöyle rivayet eder: "Resulullah (Allah'ın salatı ve selamı onun üzerine olsun) kendisine hacamat yaptırdı ve hacamat yaptıran kişiye ücret verdi. Eğer haram olsaydı, ona ücret ödemezdi." (Sahih el-Buhari 1997 ve Sahih Müslim 1578)
• Hz. Enes bin Malik anlatıyor: "Ebu Taybe, Allah Resulü'nü (s.a.v.) hacamat ettirdi; kendisine bir sa' (belirli bir ağırlıkta) hurma verilmesini emretti ve sahiplerine de vergisini azaltmalarını emretti." (Sahih el-Buhari 1996 ve Sahih Müslim 1577)
• Hz. Enes bin Malik anlatıyor: "Resulullah (s.a.v.) hacamat yaptırırdı ve hiç kimsenin ücretini kesmezdi." (Sahih-i Buhari, 2160)

Bu hadislerin bir kısmının öncesi ve sonrası aktarılmadığından net bir açıklama yapmak mümkün değilken, bir kaç satıra bakarak karar vermek doğru olmayabilir. Hatta Buhari'in hadislerinin bir çoğunun sahih olmadığı yönünde pek çok kaynak görebiliyoruz. Resulullah aleyhisselam kendisine hacamat yapan kişiye hurma verdiyse bunu ücret olarak değil bugün bahşiş dediğimiz bir düşünce ile verilmediğini kim iddia edebilir. Kaldı ki, hacamat yapan kişi istememiş peygamberimiz sav kendisi istediği için o hurmaları hediye etmiştir. 

Şunu düşünmek gerekir ki, “Hacamatçının kazancı kötüdür.” Müslim (1568) diyen ir peygamber yaptırdığı bir hacamatçıya neden ücret ödeyip, o kişinin kazancının haram olmasına sebep olsun. Buradaki hurmanın veriliş sebenini harcanan bir emeğin karşılığında gönül almak amacı güdülmemeiş olsun.

Zaten günümüz alimleri de hacamat yapan kişinin steril edilmiş malzemeler, harcanan zaman, bulunduğu yerin giderlerini telafi etmsei gerektiğini düşünüldüğünden bir miktar bedel ödemesinin gerektiği düşüncesidir. Ancak kesin olan lu ki, haccamın ücret etmesi kesinlikle yasak edilmiştir. Artık, hacamat yaptıranın gönlünden geçen bir ücreti ödemiş olması esas olsun ki emek veren de helalinden kazanmış olsun.

Mesela, genelde Kur'an-ı Kerimin satılması, bir bedel üzerinden satışının yapılması nasıl haram ise, hediyesi adı altında satışa sunulmasının cazi olması da bu yönde düşünülmelidir. 

Veya şöyle diyelim, Kur'anı-ı Kerimi ücretle okumak haramdır. Kur'an okuyan birine verilen bahşiş helaldir. Bunun fibi düşünmeliyiz.

Sonuç olarak hacamat yapılırken istenen ücret mekruhtur. Kirli paradır. Uzak durmak gerekir. Hacamatı hayır olarak yapan kazanır.

Allah en iyisini bilir.

Derleme : Erol Kara / @dinierk