Kriptolanmış (şifrelenmiş) dijital para birimi olarak bilinen ve genellikle de Bitcoin olarak adlandırılan tüm sanal paralar giderek artan bir talep görse, hukuka konu olsa da dini açıdan helal ya da haram olduğu konusunda net bir çözüme kavuşmamıştır.
Elektronik olarak oluşturulan, elektronik olarak saklanan elle tutulur, gözle görülür bir yanı olmayan sanal paralar, bir kişinin diğer kişiye banka gibi üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymadan aktarabildiği dijital şifreli para birimidir. Kripto (sanal) paralar bir banka ya da hükümet tarafından basılmadığı için kanunsuz ticaret ana unsur olabilecek bir dolaşım aracıdır.
Dünya çapında hızla yayılan sanal para, takip edilememe özelliğiyle kanunsuz ticaretin de en önemli unsurudur.. Uyuşturucu, silah kaçakçılığı, kara para, çocuk pornosu hatta kiralık katil ücretlerinin bile ödendiği sanal para, terör örgütlerinin de gözdesi durumundadır.
Sebebi ise çok basit; sanal para iz bırakmıyor, takip edilemiyor. İşleyiş de çok basit; Bu tür hesabı olan bir alıcı, sanal ortamda alışveriş yapıp ödemelerinde de aynı yöntemi kullanabiliyor. Web sitelerinde bu işlemlerin nasıl yapılacağı çok açık bir biçimde anlatılıyor. Ücret satıcıya ulaştığında, talep edilen uyuşturucu, kırmızı reçeteli ilaçlar, kanunsuz ürünler CD kutusu veya zarf içinde alıcıya postalanıyor. Bu ürünler oyuncak ayı ya da güzelce ambalajlanmış bir çikolatayla bile gönderilebiliyor. Böylece ne posta şirketleri zarfların içindekini biliyor, ne de para transferi kayıt altına alınabiliyor.
Elektronik olarak oluşturulan, elektronik olarak saklanan elle tutulur, gözle görülür bir yanı olmayan sanal paralar, bir kişinin diğer kişiye banka gibi üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymadan aktarabildiği dijital şifreli para birimidir. Kripto (sanal) paralar bir banka ya da hükümet tarafından basılmadığı için kanunsuz ticaret ana unsur olabilecek bir dolaşım aracıdır.
Dünya çapında hızla yayılan sanal para, takip edilememe özelliğiyle kanunsuz ticaretin de en önemli unsurudur.. Uyuşturucu, silah kaçakçılığı, kara para, çocuk pornosu hatta kiralık katil ücretlerinin bile ödendiği sanal para, terör örgütlerinin de gözdesi durumundadır.
Sebebi ise çok basit; sanal para iz bırakmıyor, takip edilemiyor. İşleyiş de çok basit; Bu tür hesabı olan bir alıcı, sanal ortamda alışveriş yapıp ödemelerinde de aynı yöntemi kullanabiliyor. Web sitelerinde bu işlemlerin nasıl yapılacağı çok açık bir biçimde anlatılıyor. Ücret satıcıya ulaştığında, talep edilen uyuşturucu, kırmızı reçeteli ilaçlar, kanunsuz ürünler CD kutusu veya zarf içinde alıcıya postalanıyor. Bu ürünler oyuncak ayı ya da güzelce ambalajlanmış bir çikolatayla bile gönderilebiliyor. Böylece ne posta şirketleri zarfların içindekini biliyor, ne de para transferi kayıt altına alınabiliyor.
Diyanet Din İşleri Fetva Kurulu'nun kesin bir sonuca ulaşmak için araştırmalar devam ettiği konu ile ilgili olarak öne çımış dini otoriteler bu konuda neler diyor, bakalım.
Dini Görüşler (Alıntılar)
Farklı İslam mezhepleri ve alimler, Bitcoin’in helal olup olmadığı konusunda farklı düşüncelere sahiptir.
Helal Görüşü: Bazı alimler, Bitcoin’in faiz, kumar gibi haram unsurlar içermediğini ve bir mal varlığı olarak kabul edilebileceğini savunur.
Haram Görüşü: Diğer alimler ise Bitcoin’in belirsizlik, şüphe ve aldatma içerdiğini, dolayısıyla para birimi olarak kabul edilemeyeceğini ve haram olduğunu ileri sürer.
Diyanet İşleri Başkanlığı, Bitcoin’in helal veya haram olduğuna dair kesin bir hüküm vermemiştir. Ancak, kumar, faiz ve şüpheli işlemlerden kaçınılması gerektiğini vurgulamıştır.
Farklı İslam mezhepleri ve alimler, Bitcoin’in helal olup olmadığı konusunda farklı düşüncelere sahiptir.
Helal Görüşü: Bazı alimler, Bitcoin’in faiz, kumar gibi haram unsurlar içermediğini ve bir mal varlığı olarak kabul edilebileceğini savunur.
Haram Görüşü: Diğer alimler ise Bitcoin’in belirsizlik, şüphe ve aldatma içerdiğini, dolayısıyla para birimi olarak kabul edilemeyeceğini ve haram olduğunu ileri sürer.
Diyanet İşleri Başkanlığı, Bitcoin’in helal veya haram olduğuna dair kesin bir hüküm vermemiştir. Ancak, kumar, faiz ve şüpheli işlemlerden kaçınılması gerektiğini vurgulamıştır.
Diyanet TV Dr. Fatih Aydın
Bir para güven vermelidir. Güvensiz para toplumda insanların zarar görmesine neden olur. Bu açıdan para devletler, insanlar ya da belirli otoriteler tarafından kontrol edilebilmelidir. Hem ülkemizde hem uluslararası boyutta cevap arayan sorular var. Belirsizlik var. Paranın aldanma ve aldatmaya sebep olmaması gerekiyor. Bitcoin çok hızlı yükselip düşebiliyor. Yani bu paraya kimse güvenemez çünkü hak kaybına sebep oluyor. Şifresini kaybedenler de parasından oluyor. Ortadan kaybolan paralar var, dolandırılan insanlar var. Hesap verilebilir, denetlenebilir düzeyde değiller. Biz bitcoin gibi kripto paralara caiz değil diyoruz. (Video için tıklayınız )
Nihat Hatipoğlu: Hatipoğlu, Bitcoin’in faiz ve kumar gibi haram unsurlar içerdiğini, bu nedenle helal olmadığını belirtir. Ayrıca, Bitcoin’in sanal bir para olduğunu ve gerçek bir değeri olmadığını vurgular. Açıklamsında "Çok çelişkiye düştüğümüz borsada bir değer var, elinize alabileceğiniz hisseler var, kağıtlar var ama kripto paralar çok başka bir şey. Bitcoin caizdir diye gönül rahatlığı ile söyleyemem, haramdır da diyemem. Şuan için uzak durulması gerekir. Olmayan bir para var ortalıkta. Her şey internet üzerinden ve bu konuda endişeliyiz. Uzak durun. Benim kendi kanaatim böyledir." demiştir.
Nureddin Yıldız: Yıldız, Bitcoin’in helal veya haram olduğuna dair net bir hüküm vermekten kaçınır. Bitcoin’in yeni bir teknoloji olduğunu ve bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini savunur.
Cübbeli Ahmet: Cübbeli Ahmet, Bitcoin’in kumar ve aldatma unsurları içerdiğini, bu nedenle helal olmadığını açıkça ifade eder. Hoca, Bitcoin’e yatırım yapanların günah işlediğini ve zarar görebileceklerini de belirtir. Cübbeli'nin ifadesi şöyledir. "İslamiyet elle tutulan, gözle görülen şeylere mal olarak görüyor. Zamanla bu kavram genişletildi. İlk zamanlar altın ve gümüş vardı. Kağıt para bile doğru görülmüyordu. Pırlanta ve elmas da değer olarak görülmüyordu. Fıkıhçılar bunu hatta telif haklarını, markaları bile mal olarak kabul etti. Kripto paralara günahtır, günahtır diye yorum yapamayız. Ama aldanma ve aldatma olarak yorumlayabiliriz. Arkasında devlet yok, dolayısıyla muhatabın olacak bir devlet yok, müessese yok. Biz bu noktada caiz değil diyoruz. Devletler bu işe girerse durum değişir. Türkiye Cumhuriyeti benim kripto param budur derse durum değişir. Şuan için bu sanal paralardan elde edilen geliri kimin neye kullanacağı belli değil."
İsmail Ağa Fetva Meclisi: Fetva Meclisi, Bitcoin’in helal olup olmadığı konusunda resmi bir fetva vermemiştir. Ancak, sanal paraların risklerine dikkat çekilmiş ve faiz, kumar gibi haram unsurlardan uzak durulması gerektiği vurgulanmıştır. İsmailağa adına konuşan Fatih Kalender: Sanal para helal mi? sorusuna "Bitcoin gibi sanal paralar, kripto paralar caiz değildir. Gerçek manada bir para değeri görmemesi, arkasında bir devlet otoritesinin olmaması buna sebeptir. Buradan elde edilen gelir de helal değildir. Müslümanlara bunlardan uzak durmasını tavsiye ediyoruz. İsmailağa Fetva Kurulu olarak bitcoin ve benzeri kripto paraların caiz olmadığını söylüyoruz." demiştir.
Sonuç;
Nureddin Yıldız: Yıldız, Bitcoin’in helal veya haram olduğuna dair net bir hüküm vermekten kaçınır. Bitcoin’in yeni bir teknoloji olduğunu ve bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini savunur.
Cübbeli Ahmet: Cübbeli Ahmet, Bitcoin’in kumar ve aldatma unsurları içerdiğini, bu nedenle helal olmadığını açıkça ifade eder. Hoca, Bitcoin’e yatırım yapanların günah işlediğini ve zarar görebileceklerini de belirtir. Cübbeli'nin ifadesi şöyledir. "İslamiyet elle tutulan, gözle görülen şeylere mal olarak görüyor. Zamanla bu kavram genişletildi. İlk zamanlar altın ve gümüş vardı. Kağıt para bile doğru görülmüyordu. Pırlanta ve elmas da değer olarak görülmüyordu. Fıkıhçılar bunu hatta telif haklarını, markaları bile mal olarak kabul etti. Kripto paralara günahtır, günahtır diye yorum yapamayız. Ama aldanma ve aldatma olarak yorumlayabiliriz. Arkasında devlet yok, dolayısıyla muhatabın olacak bir devlet yok, müessese yok. Biz bu noktada caiz değil diyoruz. Devletler bu işe girerse durum değişir. Türkiye Cumhuriyeti benim kripto param budur derse durum değişir. Şuan için bu sanal paralardan elde edilen geliri kimin neye kullanacağı belli değil."
İsmail Ağa Fetva Meclisi: Fetva Meclisi, Bitcoin’in helal olup olmadığı konusunda resmi bir fetva vermemiştir. Ancak, sanal paraların risklerine dikkat çekilmiş ve faiz, kumar gibi haram unsurlardan uzak durulması gerektiği vurgulanmıştır. İsmailağa adına konuşan Fatih Kalender: Sanal para helal mi? sorusuna "Bitcoin gibi sanal paralar, kripto paralar caiz değildir. Gerçek manada bir para değeri görmemesi, arkasında bir devlet otoritesinin olmaması buna sebeptir. Buradan elde edilen gelir de helal değildir. Müslümanlara bunlardan uzak durmasını tavsiye ediyoruz. İsmailağa Fetva Kurulu olarak bitcoin ve benzeri kripto paraların caiz olmadığını söylüyoruz." demiştir.
Halil Konakcı:
Bitcoin ilk defa uyuşturucu ticaretinin ele geçmeden, vergiye tabi olmadan, kontrol edilmeden nakledilmesi için uygulanan bir müessesedir. Şuan da öyle işliyor. Ama öyle bir yayıldı ki insanlar buradan alıp satmaya başladı. Caiz değil, külliyen haramdır.
İhsan Şenocak: Para bir değişim aracıdır, mal değildir. Kağıt paraları devlet basınca meşru oldu. Şimdi bu sanal paraların arkasında devlet yok yani uydurma bir paradır bu. Bütün kazancınızı bir anda kaybedebilirsiniz. Burada kumar var ve İslam buna izin vermez. Bitcoin gibi sanal paralarla bir Müslümanın işlem yapması caiz değildir, helal değildir. Paradan para kazanmak zaten caiz değildir.
Yukarıda görüldüğü üzere yapılan açıklamalardaki sorular ve cevaplar farklılık arz ediyor. Ama bu iki açıklamanın da hiçbir dini kaynağa dayanak gösterilmemesi ilk bakışta göze çarpan en büyük mesele. Konunun Kur’an, Sünnet, İcma ve Kıyas üzerinden ele alınmaması Din İşleri Yüksek Kuruluna yakışan bir durum olarak gözükmüyor. Bu konu ciddi derecede “ilmi” açıklamalara ihtiyaç duymaktadır. Diğer bir yandan birinci açıklama “alım-satım” üzerine yoğunlaşırken ikincisi “alım-satım”a hiç girmeden “kullanım”ından bahsediyor. Alım-satım farklı bir olay kullanım ise farklı bir olaydır.
Bunu aslında Diyanet’in kuruluşundan bu yana ekonomi adına etliye sütlüye karışmamasıyla ilişkilendirebiliriz. Zira Türkiye’deki faizsiz finansın gelişiminde dahi Diyanet’in güçlü bir etkisi görülmüyor. Daha yeni yeni bazı meseleleri ele almaya başlıyor.
Bir açıdan da Diyanet kurum olarak faiz ile işleyen bankalarla birçok hususta işbirliğine devam ediyor ve fayda elde ediyor. Faizsizlik prensibiyle çalışmaya gayret eden Katılım Bankaları varken bundan kaçınmalarını halk doğru bulmuyor olabilir. Her ne kadar bu durum pratik sebeplerden kaynaklansa da, vaaz edilen şey vaizin ameli ile çeliştiği zaman insanların o vaizi dinlememeleri çok normal. Bu yüzden Diyanet’in “hocanın dediğini yap yaptığını yapma” söylemini kırma yükümlülüğü devam ediyor.
Diyanet’in bu millet ve özellikle de gençlik için daha muteber ve sözü dinlenir bir “hoca/alim/müftü” haline gelmesi ise bu ve benzer sebeplerden kaynaklanan açığı kapatmasına bağlıdır.(Melih Turan- Diyanet, kriptoparalar ve fırsatlar)
Bitcoin’in helal olup olmadığına dair net bir cevap bulunmamaktadır. Bu konuda kişisel araştırma yapmak, farklı görüşleri değerlendirmek ve vicdanınızla hareket etmek önemlidir. Dini konularda net bir hüküm olmadığında, en doğru kararı vermek için güvenilir kaynaklardan bilgi alarak bilinçli bir karar vermek gerekir.
Bitcoin’in helal olup olmadığına dair net bir cevap bulunmamaktadır. Bu konuda kişisel araştırma yapmak, farklı görüşleri değerlendirmek ve vicdanınızla hareket etmek önemlidir. Dini konularda net bir hüküm olmadığında, en doğru kararı vermek için güvenilir kaynaklardan bilgi alarak bilinçli bir karar vermek gerekir.
Derleme : Erol Kara , @dinierk için araştırmıştır
Hoş geldiniz. Fikirlerinizi paylaşmanızdan mutluluk duyarız