Gıybet; "Bir kimsenin ayıbını arkasında söylemek veya aleyhine konuşma " demektir. Türkçede bu kavramın karşılığı olarak "dedikodu" ve "çekiştirme" kelimeleri kullanılır.
İslam'da büyük günahlardan biridir. Hucurat suresi 12. ayette, gıybet yapmak, ölmüş kardeşinin (insanın) etini yemeye benzetilmiştir.
Ancak, başka birinin arkasından yapılan her konuşma gıybet sayılmaz. Örneğin, herhangi bir haksızlığa uğramış birinin, sorununu, çözebilecek birine anlatması veya bir kişiyi ona zarar verebilecek birine karşı (iddia tahminlerle değil, bir bilgiye dayanıyorsa) uyarmak gıybet kapsamına girmez.
Konuyla ilgili âyet ve hadisler aşağıdadır:
"Ey iman edenler! Çokça zan etmekten kaçınınız, şüphe yok ki, zannın bazısı günahtır ve birbirinizin kusurunu araştırmayınız ve bazınız, bazınızı gıybet etmeyiniz. Sizden biriniz, ölü kardeşinin etini yemeği sever mi? -Bilâkis- onu çirkin görmüş olursunuz. Artık Allah'tan korkunuz, şüphe yok ki, Allah tevbeleri kabul edicidir, çok esirgeyicidir." (Kur'an, Hucurat/12)
"Hakkında bilgi sahibi olmadığın bir şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve kalpten her biri bundan sorumludur. (Kur'an, İsra/36)
Muhammed Peygamber "Gıybet nedir bilir misiniz?" diye sordu. Yanında bulunanlar: "Allah ve onun elçisi daha iyi bilirler" dediler. "Gıybet, kardeşini onun hoşlanmadığı bir sıfat ile vasıflandırmaktır." buyurdu. "Kardeşimde söylediğim sıfat bulunuyorsa?" diye sorulduğunda: "Söylediğin sıfat eğer kardeşinde bulunuyorsa gıybet etmiş olursun, bulunmuyorsa iftira etmiş olursun." buyurdu. (Tirmizî)[2]
Hadis-i Şerif'te "Birbirinizi gıybet etmeyiniz" buyurulmuştur.
Gıybet ve İftira haram olduğu gibi bunları dinlemek de haramdır.Bunları dinleyenler de (gıybet) günahına ortak olurlar. Birinin kusuru söylenince üzülürse gıybet olur. Bir müslümânın günâhı ve kusuru söylendikde, hâfızların, din adamlarının, elhamdülillâh biz böyle değiliz demeleri, gıybetin en kötüsü olur. Birisinden bahsedilirken, elhamdülillâh, Allah, bizi hayâsız yapmadı gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur. Falanca kimse çok iyidir, ibâdette şu kusuru olmasa, dahâ iyi olurdu demek, gıybet olur.
Gıybet eden kimse gıybet ettiği kimseyle pişman olup helalleşmedikçe tevbesi kabul olmaz.Pişman olmadan helalleşilirse Riya olur. Ayrı bir günah olur.
– “Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin. Biriniz ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? Bundan tiksindiniz değil mi? Öyleyse gıybeti terk edin.’’
Ebu Hureyre (r)’ den Rasulullah (s) şöyle buyurmuştur:
Birbirinize buğz etmeyin, kin tutmayın, bazınız bazınızın gıybetini yapmasın. Ey Allah’ın kulları kardeş olun!’’[2]
“ ‘Gıybet nedir bilir misiniz?’ dedi.
‘Allah ve Rasulü bilir’, dediler. Rasulullah:
‘(Gıybet) Hoşlanmayacağı bir şeyle kardeşini anmandır.’ buyurdu. Ashabdan biri:
‘ Ya Rasulullah bana haber ver, eğer söylediğim şey kardeşim de varsa? Dedi. Rasulullah:
‘Söylediğin şey kardeşinde varsa işte o zaman gıybet etmişsindir. Söylediğin şey onda yoksa ona iftira etmişsindir.’ cevabını verdi.’’[3]
– Enes (r)’ den Rasulullah (s) şöyle buyurmuştur:
“İsra (Mi’rac) gecesinde, tırnaklarıyla yüzlerini parçalayan bazı kavimlerin yanından geçtim. Ben,
‘Ey Cebrail! Bunlar kimdir?’ diye sordum; Cebrail,
‘Bunlar, insanların gıybetini yapan, ırzlarına dil uzatanlardır.’ dedi.’’[4]
– Süleym b. Cabir (r) şöyle anlatıyor:
Bir gün Allah Rasulü’ nün yanına gelerek,
“Ey Allah’ın Rasulü, bana faydalanacağım bir hayır öğret’’ dedim. Bunun üzerine Rasulullah (s), “Kendi kovandan, su isteyenin kabına su boşaltman ya da kardeşini güler yüzle karşılaman gibi kolay işler dahi olsa iyilikten hiçbir şeyi küçük görme. Kardeşinin yanından ayrıldığında sakın gıybetini yapma. ”Buyurdu. [5]
– Bera b. Azib (r) şöyle anlatır:
Bir gün mescide Rasul-i Ekrem (s), evlerinde oturanların da duyacağı yüksek bir sesle bize şöyle hitap etti:
“Ey diliyle iman edip kalbiyle iman etmeyenler! Müslümanların gıybetini yapmayın, kusurlarını araştırmayın. Her kim kardeşinin kusurlarını araştırırsa, Allah da onun kusurlarını araştırır. Allah kimin kusurlarını araştırırsa, onu evinin içinde bile rezil eder.’’[6]
– Ebu Hureyre(r)’ den Rasulullah (s) şöyle buyurmuştur:
“Gıybet ederek dünyada kardeşinin etini yiyene, ahrette kardeşinin eti ona sunulur ve ‘Diri iken etini yediğin gibi, ölüsünü de ya’ denir. O da yer; yüzünü buruşturur ve feryat eder.’’[7]
– Hz. Aişe(r) şöyle demiştir:
“Sizden biriniz kimsenin gıybetini yapmasın. Ben bir keresinde Allah Rasulü’ nün yanındayken bir kadın için ‘ Şu kadının etekleri ne kadar uzunmuş’ deyince Rasulullah (s) : ‘Tükür, tükür’ buyurdu. Tükürdüm, ağzımdan et parçası çıktı.[8]
vikipedi
Hoş geldiniz. Fikirlerinizi paylaşmanızdan mutluluk duyarız